Axit oxalic là một axit hữu cơ có nguồn gốc từ tự nhiên, hiện đang được ứng dụng rộng rãi trong những lĩnh vực khác nhau, từ công nghiệp, nông nghiệp đến y tế. Tuy nhiên đây cũng là loại hóa chất có độc tính và có thể gây tác động xấu đến sức khỏe nếu sử dụng không đúng cách. Tìm hiểu kỹ hơn về axit này và những lưu ý sử dụng an toàn trong bài viết của Hanimex.
Sự hiện diện của Axit Oxalic trong tự nhiên và đời sống
Axit oxalic là gì?
Axit oxalic là một axit hữu cơ có tính axit khá mạnh, ở dạng tinh thể màu trắng, có các dianion gọi là oxalat. Nguồn gốc axit oxalic có ở đâu trong tự nhiên? Có thể tìm thấy chất này trong nhiều loại thực vật khác nhau ở môi trường tự nhiên như khế, hồ tiêu, lá chè, rau muối, chua me đất, nấm sợi,… Đặc biệt, thông qua quá trình trao đổi chất của cơ thể, loại axit này có thể được tổng hợp và tồn tại trong mỗi người.
Tính chất vật lý và hóa học
Tính chất vật lý
Trạng thái: Dạng tinh thể
Màu sắc: Màu trắng hoặc không màu
Mùi vị: Không mùi, vị chua đặc trưng
Độ tan: Hòa tan tốt trong nước (tạo thành dung dịch không màu) và có thể hòa tan trong các dung môi hữu cơ như ethanol, axit axetic và dimethyl sulfoxide.
Điểm nóng chảy: Khoảng 101,5°C
Điểm sôi: Bị phân hủy trước khi sôi (ở nhiệt độ cao)
Tính chất hóa học của axit oxalic
Axit oxalic công thức cấu tạo là HOOC-COOH
Công thức cấu tạo của axit oxalic là HOOC-COOH, công thức phân tử là H₂C₂O₄, cấu trúc gồm hai nguyên tử cacbon liên kết đôi và mỗi nguyên tử sẽ liên kết đơn với một nhóm hydroxyl (-OH) và một nhóm cacboxyl (-COOH). Loại axit này mang các tính chất hóa học đặc trưng của một axit hữu cơ:
- Thể hiện tính axit khi tác dụng với kim loại tạo muối oxalat và giải phóng khí hydro; tác dụng với bazơ tạo muối cùng nước; tác dụng với oxit bazơ thu được muối oxalat cùng nước.
H₂C₂O₄ + Zn → ZnC₂O₄ + H₂
H₂C₂O₄ + NaOH → Na₂C₂O₄ + H₂O
H₂C₂O₄ + CuO → CuC₂O₄ + H₂O
- Thể hiện tính khử khi phản ứng với các chất oxy hóa thu được sản phẩm gồm cacbon dioxide (CO₂) và nước (H₂O); bị phân hủy ở nhiệt độ cao tạo thành CO₂ và CO.
- Oxalic axit cũng tham gia vào phản ứng với các ancol tạo thành este oxalat.
- Khả năng tạo phức của oxalic axit có thể kết hợp với nhiều kim loại tạo ra sản phẩm không màu hoặc màu nhạt.
Điều chế Axit Oxalic
Hiện có 4 phương pháp điều chế axit oxalic phổ biến bạn có thể áp dụng để thu lại sản phẩm như mong muốn:
- Phương pháp oxy hóa: Phương pháp phổ biến nhất, có thể sản xuất ở quy mô lớn, tạo ra sản phẩm chất lượng cao. Thực hiện oxy hóa các hợp chất hữu cơ trong thành phần có chứa nhóm cacboxyl, thêm xúc tác axit nitric (HNO₃).
C₂H₄O₂ + 2HNO₃ → H₂C₂O₄ + 2NO₂ + H₂O
- Phương pháp thủy phân: Thực hiện thủy phân các hợp chất oxalat, sử dụng xúc tác axit sunfuric (H₂SO₄).
CaC₂O₄ + H₂SO₄ → H₂C₂O₄ + CaSO₄
- Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các nguyên liệu đơn giản gồm cacbon monoxide (CO) và hydro (H₂).
2CO + 2H₂ → H₂C₂O₄
- Phương pháp điện phân: Thực hiện điện phân dung dịch muối, sử dụng điện cực than chì.
Ứng dụng của Axit Oxalic
Trong công nghiệp
Ứng dụng làm chất đánh bóng, xử lý bề mặt kim loại
Axit oxalic dùng để làm gì? Trong công nghiệp, hợp chất được ứng dụng đa dạng cho nhiều quy trình sản xuất sản phẩm giấy, vải, thuốc nhuộm hay xử lý kim loại. Khi sản xuất vải, chất này giúp loại bỏ vết bẩn còn bám lại trên các vật liệu tự nhiên, điều chỉnh độ pH cho thuốc nhuộm, từ đó cải thiện chất lượng sản phẩm.
Quá trình sản xuất giấy cũng cần thêm oxalic axit để làm mềm xơ gỗ, tẩy bỏ tạp chất, duy trì màu sắc tự nhiên. Ngoài ra, khi cần đánh bóng, loại bỏ gỉ sét và làm sạch bề mặt kim loại, người ta cũng sử dụng loại hoá chất công nghiệp này.
Trong nông nghiệp
Với các hoạt động nông nghiệp, axit oxalic được ứng dụng để kiểm soát sâu bệnh, điều chỉnh pH đất và làm phân bón thúc đẩy cây trồng phát triển. Các loại thuốc trừ sâu có thành phần oxalic axit sẽ hoạt động bằng cách gây ức chế hô hấp của côn trùng khi tiếp xúc cỏ dại, cây trồng. Trong nhiều trường hợp, khi độ pH của đất được điều chỉnh nhờ vào việc dùng phân bón có chứa hợp chất, cây trồng sẽ có điều kiện thuận lợi để hấp thụ chất dinh dưỡng và phát triển nhanh hơn.
Trong y tế
Dù là nguyên nhân hình thành sỏi thận nhưng axit oxalic cũng được ứng dụng phổ biến để làm phương pháp điều trị, kiểm soát quá trình các viên sỏi phát triển. Cùng với ưu điểm về khả năng tẩy sạch, hợp chất này sẽ được sử dụng để làm dung dịch khử trùng, làm sạch dụng cụ y tế hay hỗ trợ loại bỏ mảng bám, vết ố trên răng. Đặc biệt, khả năng loại bỏ tế bào chết, làm mềm da sẽ giúp axit etanđioic là thành phần không thể thiếu trong các sản phẩm điều trị bệnh vảy nến hay các vấn đề về da.
Tác động của Axit Oxalic đến sức khỏe
Hóa chất này có tính ăn mòn, độc hại có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe
Axit oxalic có độc không? Có thể khẳng định đây là một hợp chất có tính ăn mòn và khá độc hại, gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe. Khi nuốt phải hóa chất sẽ gây ngộ độc cấp tính, làm suy tim và dẫn đến tử vong. Khi hít phải hơi hay tiếp xúc trực tiếp sẽ gây kích ứng và làm tổn thương da, hệ hô hấp, khiến bạn cảm thấy khó chịu.
Ngoài ra, axit này có thể kết hợp với canxi tạo thành oxalat – chất không hòa tan, gây tắc nghẽn ở thận. Trong trường hợp tiếp xúc, ăn thực phẩm có chứa chất này lâu dài sẽ hình thành sỏi thận, làm thiếu hụt canxi gây đau xương khớp, tổn thương thận vĩnh viễn.
Lưu ý khi sử dụng và bảo quản
Lưu ý an toàn khi sử dụng, bảo quản axit
Do tính chất độc hại gây tác động xấu đối với sức khỏe con người nên trong quá trình sử dụng và bảo quản axit oxalic, bạn cần lưu ý tuân theo các quy định an toàn:
- Trang bị đồ bảo hộ lao động cho cá nhân gồm găng tay, kính, quần áo, mũ khi xử lý và tiếp xúc với hóa chất.
- Trong trường hợp gặp sự cố do tiếp xúc trực tiếp thì cần lập tức sơ cứu, rửa sạch da bằng nước và nếu nuốt phải hóa chất thì phải đến ngay cơ sở y tế để được hỗ trợ.
- Không sử dụng cho công nghiệp thực phẩm, khi sử dụng trong quy trình sản xuất cần lưu ý cân đo liều lượng và áp dụng cách thức phù hợp để hạn chế tối đa rủi ro.
- Lưu trữ hợp chất trong bao bì đóng kín, bảo quản tại không gian thoáng mát, tránh xa ánh nắng mặt trời, nguồn gây cháy, chất ăn mòn và tầm tay trẻ em.
Kết luận
Vừa rồi trên bài viết đã chia sẻ những thông tin liên quan đến axit oxalic, hy vọng đã giúp quý khách hàng hiểu rõ hơn về loại hóa chất này. Hanimex hiện đang là một đơn vị uy tín phân phối hóa chất trên toàn quốc, sở hữu đội ngũ tư vấn nhiệt tình, danh mục sản phẩm đa dạng, mức giá cạnh tranh và dịch vụ chuyên nghiệp.
Nếu có bất kỳ thắc mắc và nhu cầu cần hỗ trợ về các sản phẩm hóa chất, quý khách hãy liên hệ trực tiếp với Hanimex để được đáp ứng nhanh chóng, hiệu quả nhất!
