Trong lĩnh vực logistics, vận chuyển hàng hóa nguy hiểm luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cháy nổ, độc hại hay ảnh hưởng môi trường nếu thực hiện sai quy trình. Việc quản lý thiếu chặt chẽ không chỉ gây thiệt hại lớn về tài sản, con người mà còn ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp. Vì vậy, nắm rõ rủi ro, cách phòng tránh và quy định vận chuyển hàng nguy hiểm là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn và tuân thủ pháp luật.

Hàng hóa nguy hiểm là gì?

Hàng hóa nguy hiểm là những loại hàng có khả năng gây rủi ro cho sức khỏe con người, môi trường hoặc an toàn vận chuyển nếu không được xử lý đúng cách. Nhóm hàng này thường chứa các đặc tính dễ cháy, nổ, độc hại, ăn mòn hoặc phóng xạ, đòi hỏi quy trình bảo quản, đóng gói và vận chuyển hàng hóa nguy hiểm theo đúng tiêu chuẩn để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Hàng nguy hiểm có khả năng gây hại cho sức khỏe

Tại Việt Nam, quy định về vận chuyển hàng nguy hiểm được xây dựng nhằm kiểm soát chặt chẽ từ khâu phân loại, đóng gói, ghi nhãn cho đến phương tiện vận tải và đào tạo nhân sự. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro trong quá trình vận chuyển mà còn bảo vệ an toàn cộng đồng và tuân thủ pháp luật.

Phân loại những loại hàng hóa nguy hiểm

Hàng hóa nguy hiểm được phân loại nhằm kiểm soát rủi ro trong quá trình bảo quản và vận chuyển. Theo Nghị định 42/2020/NĐ-CP và hướng dẫn của Liên Hợp Quốc, hiện nay có 9 loại hàng hóa nguy hiểm trong vận tải. Cụ thể là nhóm chất nổ bao gồm pháo, thuốc nổ, vật liệu nổ công nghiệp; nhóm khí như khí nén, khí hóa lỏng, khí độc; nhóm chất lỏng dễ cháy gồm xăng, dung môi, cồn công nghiệp; nhóm chất rắn dễ cháy như lưu huỳnh, diêm, bột kim loại.

Ngoài ra, còn có nhóm chất oxy hóa và peroxit hữu cơ có khả năng gây cháy nổ khi tiếp xúc với chất khác; nhóm chất độc và lây nhiễm bao gồm thuốc trừ sâu, vi sinh vật gây bệnh. Tiếp theo là nhóm chất phóng xạ như Uranium, Cobalt-60; nhóm chất ăn mòn như axit sunfuric, xút NaOH.

Cuối cùng là nhóm các loại hàng nguy hiểm khác, điển hình là pin lithium hoặc vật liệu từ tính mạnh. Việc phân loại này giúp đưa ra biện pháp đóng gói, ghi nhãn và vận chuyển hàng hóa nguy hiểm phù hợp, đảm bảo an toàn cho người và môi trường.

Phân biệt hàng hóa nguy hiểm và hàng thông thường

Hàng hóa nguy hiểm và hàng hóa thông thường có sự khác biệt rõ rệt về tính chất, mức độ rủi ro và yêu cầu quản lý. Theo Nghị định 42/2020/NĐ-CP, hàng nguy hiểm là những chất, vật liệu có khả năng gây cháy nổ, ăn mòn, nhiễm độc, phóng xạ hoặc gây nguy hại đến sức khỏe con người, tài sản và môi trường. Ngược lại, hàng hóa thông thường hầu như không gây ra rủi ro đặc biệt khi vận chuyển và chỉ cần tuân thủ các quy định chung về logistics.

Hàng hóa thông thường chỉ cần đóng gói đảm bảo chất lượng

Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở yêu cầu quản lý, khi vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bắt buộc phải được phân loại, dán nhãn, đóng gói chuyên dụng và do đơn vị đủ điều kiện vận chuyển đảm nhiệm. Trong khi đó, hàng hóa thông thường chỉ cần quy cách đóng gói đảm bảo chất lượng sản phẩm và thuận tiện trong lưu kho, vận chuyển.

Quy định về vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm tại Việt Nam được quản lý nghiêm ngặt nhằm đảm bảo an toàn cho con người, tài sản và môi trường. Theo Nghị định 42/2020/NĐ-CP, việc vận chuyển loại hàng này chỉ được thực hiện bởi các tổ chức, cá nhân có giấy phép và phương tiện đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật. Người điều khiển phương tiện cũng cần được đào tạo về nghiệp vụ xử lý sự cố liên quan đến hàng nguy hiểm.

Hàng hóa nguy hiểm phải được phân loại

Ngoài ra, hàng hóa nguy hiểm phải được phân loại, dán nhãn, đóng gói và có giấy tờ vận chuyển kèm theo theo đúng quy định. Khi lưu thông trên đường bộ, đơn vị vận chuyển phải tuân thủ lộ trình, đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy và có biện pháp ứng phó khẩn cấp. Những vi phạm quy định vận chuyển hàng hóa nguy hiểm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ.

Cách chọn phương tiện phù hợp với từng loại hàng nguy hiểm

Việc lựa chọn phương tiện vận chuyển hàng hóa nguy hiểm cần căn cứ vào đặc tính của từng loại hàng để đảm bảo an toàn tuyệt đối. Chẳng hạn, hàng dễ cháy nổ (xăng dầu, khí hóa lỏng) phải được vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường bộ bằng xe bồn chuyên dụng, có hệ thống van an toàn và thiết bị phòng cháy chữa cháy đi kèm.

Với hàng độc hại hoặc ăn mòn (axit, hóa chất), phương tiện cần có bồn chứa chống rò rỉ, vật liệu chịu ăn mòn và thiết kế kín để hạn chế phát tán ra môi trường. Còn đối với khí nén hoặc chất oxy hóa, container hoặc bồn chứa phải đạt tiêu chuẩn quốc tế về áp suất, được kiểm định định kỳ và gắn nhãn cảnh báo rõ ràng.

Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng đường bộ

Đồng thời, người điều khiển phương tiện phải được đào tạo chuyên môn và có giấy phép phù hợp. Việc lựa chọn đúng phương tiện không chỉ giúp ngăn ngừa tai nạn, sự cố mà còn đáp ứng yêu cầu pháp luật, tránh rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

Những lỗi thường gặp và cách tránh trong vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Trong quá trình vận chuyển hàng hóa nguy hiểm, doanh nghiệp thường mắc phải một số lỗi phổ biến. Trước hết là đóng gói, dán nhãn sai quy cách, dẫn đến nhầm lẫn hoặc khó xử lý khi có sự cố. Để tránh, cần tuân thủ đúng tiêu chuẩn đóng gói, ghi nhãn theo quy định vận chuyển hàng nguy hiểm được nêu trong Nghị định 42/2020/NĐ-CP.

Một lỗi khác là sử dụng phương tiện không phù hợp hoặc không được kiểm định định kỳ, khiến nguy cơ rò rỉ, cháy nổ tăng cao. Do đó, doanh nghiệp cần chọn phương tiện chuyên dụng và thực hiện bảo dưỡng thường xuyên. Ngoài ra, thiếu đào tạo cho lái xe và nhân viên cũng là nguyên nhân chính gây tai nạn. Người điều khiển phương tiện phải có chứng chỉ vận chuyển hàng nguy hiểm theo Thông tư 36/2019/TT-BGTVT.

Cuối cùng, nhiều đơn vị không xây dựng phương án ứng phó sự cố khi vận chuyển hàng hóa nguy hiểm, gây lúng túng khi rủi ro xảy ra. Doanh nghiệp nên lập kế hoạch khẩn cấp, diễn tập định kỳ để đảm bảo an toàn.

Tóm lại, vận chuyển hàng hóa nguy hiểm đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt từ khâu đóng gói, phương tiện đến đào tạo nhân lực. Doanh nghiệp cần nắm rõ và áp dụng đúng quy định vận chuyển hàng nguy hiểm nhằm giảm thiểu rủi ro, đảm bảo an toàn cho con người, môi trường và duy trì uy tín. Thực hiện đúng chuẩn mực không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững trong lĩnh vực logistics.