Rác thải công nghiệp phát sinh từ sản xuất, chế biến, vận hành đang gây sức ép lớn đến môi trường và hệ sinh thái. Để giảm áp lực lên môi trường, mỗi doanh nghiệp cần hiểu rõ bản chất loại rác này và chủ động áp dụng giải pháp phân loại, tái chế hoặc xử lý phù hợp, hướng tới phát triển bền vững và sản xuất có trách nhiệm.
Rác thải công nghiệp là gì?
Rác thải công nghiệp là các loại chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tại nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp. Bao gồm chất thải rắn (gỗ, kim loại, vải vụn), chất lỏng (dung môi, nước thải), khí độc (SO2, NOx) và bùn thải.
Rác thải là chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất
Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, nhiều loại rác thải được xếp vào nhóm nguy hại, cần xử lý theo quy trình nghiêm ngặt để tránh gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng. Mỗi năm, Việt Nam phát sinh khoảng 2,7 triệu tấn chất thải rắn công nghiệp, trong đó có gần 400.000 tấn là chất thải nguy hại.
Phân loại rác thải công nghiệp
Phân loại đúng các loại rác thải công nghiệp là bước đầu tiên và rất quan trọng để xử lý hiệu quả, đồng thời đảm bảo tuân thủ đúng các quy định pháp luật hiện hành. Dựa trên Nghị định 08/2022/NĐ-CP cùng với thực tế sản xuất, rác công nghiệp được chia theo ba tiêu chí chính là tính chất nguy hại, trạng thái vật lý và nguồn phát sinh.
Về tính chất nguy hại, rác công nghiệp bao gồm hai nhóm. Nhóm nguy hại thường chứa axit, dầu thải, kim loại nặng… có thể gây cháy nổ, ăn mòn hoặc tác động nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người. Trong khi đó, nhóm không nguy hại gồm giấy, nhựa, vải vụn… dễ tái sử dụng hoặc tái chế nếu được thu gom và xử lý đúng cách.
Khí thải công nghiệp thải ra từ lò đốt
Xét theo trạng thái, rác thải có thể ở dạng rắn như phế liệu kim loại, gỗ, nhựa phát sinh trong hoạt động cơ khí, xây dựng. Dạng lỏng bao gồm nước thải công nghiệp chứa dầu, axit, hóa chất hoặc chất tẩy rửa. Dạng khí chủ yếu là khí CO2, SO2 phát sinh từ hệ thống sản xuất, lò đốt, nồi hơi.
Ngoài ra, việc phân loại cũng căn cứ vào nguồn phát sinh. Rác thải từ nhà máy sản xuất thường là rác rắn và lỏng nguy hại. Các khu công nghiệp tạo ra khối lượng rác lớn, đa dạng nên cần có hệ thống xử lý tập trung. Cuối cùng, rác văn phòng như giấy vụn, thiết bị hỏng tuy không nhiều nhưng vẫn cần phân loại đúng chuẩn để đảm bảo an toàn môi trường.
Rác thải công nghiệp có thể tái chế được không?
Rác thải công nghiệp, đặc biệt là chất thải rắn thông thường như giấy, nhựa, kim loại, vải vụn… hoàn toàn có thể tái chế nếu được phân loại và xử lý đúng cách. Quy trình xử lý rác thải công nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả môi trường và kinh tế, từ khâu phân loại tại nguồn, thu gom, vận chuyển đến tái chế hoặc tiêu hủy an toàn.
Việc tái chế không chỉ giúp tiết kiệm tài nguyên mà còn giảm chi phí xử lý, tạo lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp. Theo Nghị định 08/2022/NĐ‑CP, chất thải có thể tái sử dụng làm nguyên liệu hoặc nhiên liệu cho sản xuất khác. Ngoài ra, phần rác không thể tái chế còn có thể được đồng xử lý trong lò xi măng, giúp thu hồi năng lượng và giảm thiểu phát thải.
Sự khác biệt giữa rác thải công nghiệp và rác sinh hoạt
Rác thải sinh hoạt và rác công nghiệp khác nhau về nguồn gốc, tính chất và cách xử lý. Rác sinh hoạt thường phát sinh từ hộ gia đình, văn phòng, bao gồm rác hữu cơ, giấy, nhựa… với mức độ nguy hại thấp, dễ phân loại và xử lý bằng chôn lấp, tái chế hoặc ủ phân.
Ngược lại, rác công nghiệp bắt nguồn từ hoạt động sản xuất như dệt nhuộm, cơ khí, hóa chất… Có thể chứa kim loại nặng, dầu mỡ, axit hoặc các thành phần độc hại cần được phân loại nghiêm ngặt và xử lý bằng công nghệ chuyên biệt tại đơn vị có giấy phép.
Rác công nghiệp có thể chứa kim loại nặng
Trong đó, rác thải công nghiệp thông thường là nhóm không chứa yếu tố nguy hại, như giấy vụn, nhựa, gỗ thừa hay phế liệu từ quá trình gia công. Dù ít nguy hiểm hơn, loại rác này vẫn cần được thu gom và xử lý đúng quy trình để tránh ảnh hưởng đến môi trường.
Ngoài ra, chi phí xử lý rác công nghiệp cao hơn, yêu cầu vận chuyển bằng phương tiện chuyên dụng và phải tuân thủ Luật Bảo vệ môi trường 2020. Việc phân biệt đúng loại rác giúp đảm bảo an toàn môi trường và tuân thủ quy định pháp luật.
Quy trình thu gom và xử lý rác thải công nghiệp đạt chuẩn
Việc xử lý rác thải công nghiệp không chỉ là yêu cầu bắt buộc về pháp lý mà còn là trách nhiệm môi trường mà mỗi doanh nghiệp cần nghiêm túc thực hiện. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, quá trình này cần tuân thủ theo các bước chuẩn hóa, rõ ràng và khoa học.
Trước tiên, chất thải cần được thu gom và phân loại ngay tại nguồn bằng xe chuyên dụng, sau đó lưu giữ trong khu vực an toàn. Phân loại theo tính chất nguy hại giúp rút ngắn thời gian xử lý và giảm thiểu rủi ro môi trường.
Chất thải được chuyển đến cơ sở xử lý
Tiếp theo là khâu lưu giữ và vận chuyển nội bộ. Với rác nguy hại, doanh nghiệp phải đóng gói kín, dán nhãn cảnh báo, bảo quản riêng biệt và vận chuyển bằng phương tiện được cấp phép, đảm bảo không rò rỉ hay phát tán chất độc.
Bước kế là bàn giao cho đơn vị xử lý chuyên nghiệp, nơi có đủ giấy phép và năng lực vận hành các công nghệ xử lý như đốt, chôn lấp, vi sinh hoặc tái chế. Cuối cùng, giám sát môi trường qua quan trắc nước thải, khí thải, bùn… giúp đảm bảo hoạt động xử lý không gây ô nhiễm thứ cấp.
Doanh nghiệp cần làm gì để giảm thiểu rác thải công nghiệp?
Tối ưu chi phí xử lý rác thải công nghiệp là bài toán không thể bỏ qua trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Thay vì chỉ tập trung xử lý sau phát sinh, việc chủ động kiểm soát ngay từ khâu sản xuất sẽ giúp tiết kiệm chi phí và giảm áp lực lên môi trường.
Một trong những giải pháp hiệu quả là áp dụng mô hình 3R (Reduce – Reuse – Recycle). Việc phân loại chất thải tại nguồn, sử dụng nguyên liệu thân thiện và tái chế phế phẩm giúp doanh nghiệp giảm đáng kể lượng chất thải cần xử lý, từ đó tiết kiệm chi phí và thời gian.
Song song với đó, việc đổi mới công nghệ sản xuất cũng đóng vai trò then chốt. Áp dụng quy trình tiết kiệm năng lượng, tái sử dụng phụ phẩm hoặc thiết lập hệ sinh thái hợp tác với doanh nghiệp khác sẽ mở ra cơ hội chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo nội bộ và thực hành quản lý môi trường theo ISO 14001. Cuối cùng, việc ký kết hợp tác với đơn vị xử lý chuyên nghiệp giúp đảm bảo tuân thủ quy định, minh bạch và tối ưu chi phí dài hạn.
Rác thải công nghiệp cần được xử lý đúng quy trình để tránh gây hại cho môi trường và sức khỏe cộng đồng. Doanh nghiệp nên chủ động phân loại, giảm thiểu tại nguồn và tuân thủ quy định pháp luật. Đây là bước đi cần thiết để phát triển bền vững và thể hiện trách nhiệm với xã hội.
