Hàng hóa nguy hiểm là khái niệm không còn xa lạ trong lĩnh vực hóa chất, vận tải và sản xuất công nghiệp. Đây là những loại vật chất hoặc sản phẩm có khả năng gây hại đến sức khỏe con người, môi trường và an toàn cộng đồng nếu không được quản lý đúng cách.
Hàng hóa nguy hiểm là gì?
Hàng hóa nguy hiểm là những chất hoặc vật phẩm khi vận chuyển có khả năng gây hại đến tính mạng, sức khỏe con người, môi trường hoặc tài sản nếu không được kiểm soát an toàn. Theo Điều 51 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024, nhóm hàng nguy hiểm này bao gồm chất nổ, khí, chất lỏng dễ cháy, chất độc hại, chất phóng xạ và các loại khác cần biện pháp quản lý nghiêm ngặt.
Nhóm hàng nguy hiểm này bao gồm chất nổ
Trên phạm vi quốc tế, định nghĩa của các hàng hóa này cũng được áp dụng thống nhất trong IMDG Code – hệ thống phân loại dùng cho vận tải biển. Không chỉ hóa chất công nghiệp như xăng dầu, axit, khí gas, mà nhiều sản phẩm quen thuộc như sơn, pin lithium, bình gas mini, pháo hoa cũng nằm trong danh mục này.
Các loại hàng hóa nguy hiểm theo quy định quốc tế
Trong vận tải quốc tế, hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ được phân loại theo IMDG Code (International Maritime Dangerous Goods Code). Đây là bộ quy tắc được áp dụng rộng rãi nhằm đảm bảo an toàn trong quá trình lưu thông, đặc biệt bằng đường biển. Việt Nam cũng nội luật hóa hệ thống này để thống nhất quản lý.
Các hàng nguy hiểm chia thành 9 nhóm chính
Theo quy định, các hàng hóa này gồm 9 nhóm chính. Nhóm đầu tiên là chất nổ, bao gồm pháo, thuốc nổ. Tiếp theo là khí, được chia thành khí dễ cháy, khí độc và khí không cháy không độc. Chất lỏng dễ cháy như xăng dầu, dung môi công nghiệp cũng thuộc nhóm phổ biến. Ngoài ra còn có chất rắn dễ cháy, các chất tự phản ứng hoặc tự bốc cháy khi gặp nước.
Nhóm kế tiếp là chất oxy hóa và peroxit hữu cơ, vốn làm tăng tốc độ cháy. Chất độc hại, lây nhiễm và chất phóng xạ lại tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và môi trường. Cuối cùng, chất ăn mòn và nhóm hàng hóa có thể gây nguy hiểm khác bao quát những loại khó phân loại nhưng vẫn cần kiểm soát nghiêm ngặt.
Nguyên tắc đóng gói và vận chuyển hàng hóa nguy hiểm
Đóng gói và vận chuyển hàng hóa là khâu then chốt để đảm bảo an toàn cho người, phương tiện và môi trường. Theo Thông tư 37/2020/TT-BCT, nhiều loại hàng nguy hiểm bắt buộc phải được đóng gói đúng quy chuẩn khi vận chuyển, nhằm ngăn ngừa rò rỉ, cháy nổ hoặc phát tán chất độc hại ra môi trường. Đặc biệt, doanh nghiệp phải có giấy phép vận chuyển hàng hóa nguy hiểm để đảm bảo tuân thủ pháp luật.
Một nguyên tắc quan trọng là bao bì phải phù hợp với tính chất của từng loại hàng hóa, bảo đảm không bị ăn mòn, nứt vỡ hoặc rò rỉ trong quá trình vận chuyển. Ngoài ra, phương tiện chuyên chở cần được dán biểu trưng hàng nguy hiểm rõ ràng ở hai bên và phía sau xe, nhất là khi chở nhiều loại hàng khác nhau.
Phương tiện chuyên chở cần được dán biểu trưng
Người gửi hàng cũng phải cung cấp bảng chỉ dẫn an toàn hóa chất (MSDS) cho đơn vị vận chuyển, trong đó nêu rõ đặc tính, nguy cơ và cách xử lý sự cố. Đây là tài liệu quan trọng, giúp các bên liên quan chủ động ứng phó khi xảy ra rủi ro.
Quy định pháp luật về hàng hóa nguy hiểm
Tại Việt Nam, việc quản lý hàng hóa được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật nhằm đảm bảo an toàn cho con người, phương tiện và môi trường. Căn cứ Nghị định 42/2020/NĐ-CP, hàng hóa nguy hiểm bao gồm các loại chất dễ cháy, nổ, độc hại, ăn mòn, phóng xạ… và chỉ được vận chuyển khi đáp ứng đầy đủ điều kiện về phương tiện, người điều khiển cũng như biện pháp an toàn kèm theo.
Ngoài ra, Thông tư 37/2020/TT-BCT của Bộ Công Thương cũng quy định rõ về danh mục hàng hóa nguy hiểm phải đóng gói, ghi nhãn và có ký hiệu cảnh báo trong quá trình vận chuyển. Điều này giúp cơ quan chức năng, người vận hành phương tiện và cộng đồng dễ dàng nhận diện và có biện pháp ứng phó kịp thời.
Đặc biệt, các doanh nghiệp kinh doanh và vận chuyển các hàng hóa này phải tuân thủ quy trình xin giấy phép, đồng thời chịu sự kiểm tra định kỳ từ cơ quan quản lý. Việc vi phạm có thể dẫn đến xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.
Biện pháp phòng ngừa và xử lý sự cố hàng hóa nguy hiểm
Để giảm thiểu rủi ro trong quá trình lưu trữ, vận chuyển hàng hóa, doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa theo quy định về hàng hóa nguy hiểm của pháp luật. Trước hết, hàng hóa phải được đóng gói, ghi nhãn, dán ký hiệu cảnh báo rõ ràng để dễ dàng nhận diện. Người vận hành phương tiện cần được tập huấn chuyên môn về an toàn hóa chất, quy trình ứng phó sự cố và trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân.
Hàng hóa phải được đóng gói, ghi nhãn đầy đủ
Trong trường hợp xảy ra sự cố như rò rỉ, cháy nổ hay tràn đổ hóa chất, cần khoanh vùng khu vực nguy hiểm, sử dụng vật liệu thích hợp để ngăn lan rộng, đồng thời thông báo ngay cho cơ quan chức năng. Theo Thông tư 32/2017/TT-BCT, mọi tổ chức, cá nhân có liên quan phải lập kế hoạch ứng phó sự cố hóa chất và tổ chức diễn tập định kỳ nhằm nâng cao khả năng xử lý thực tế.
Hướng dẫn lưu trữ hàng hóa nguy hiểm
Việc lưu trữ hàng hóa nguy hại đòi hỏi phải tuân thủ các nguyên tắc an toàn nghiêm ngặt nhằm đảm bảo sức khỏe con người và hạn chế rủi ro cháy nổ, rò rỉ. Theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP hướng dẫn Luật Hóa chất, các hàng hóa này cần được lưu trữ trong kho chuyên dụng, có hệ thống thông gió, chống thấm và trang bị thiết bị PCCC đạt chuẩn.
Đây cũng là một phần quan trọng trong quy định về vận chuyển hàng hóa nguy hiểm, giúp đảm bảo quá trình bảo quản và di chuyển diễn ra an toàn. Các chất không tương thích (như axit và kiềm mạnh, chất oxy hóa và chất dễ cháy) phải được bố trí riêng biệt, có vách ngăn hoặc khoảng cách an toàn để tránh phản ứng hóa học ngoài ý muốn.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần xây dựng sổ theo dõi xuất nhập tồn, ghi rõ thông tin về tên chất, số lượng, tính chất nguy hiểm và thời gian lưu giữ. Khu vực lưu trữ phải gắn biển báo cảnh báo dễ nhìn, trang bị đầy đủ dụng cụ xử lý sự cố như cát, thùng chứa rò rỉ, bình chữa cháy. Nhân viên làm việc trong kho phải được tập huấn an toàn định kỳ để nắm rõ quy trình vận hành và ứng phó khi có sự cố.
Tóm lại, hàng hóa nguy hiểm là nhóm sản phẩm đặc thù đòi hỏi sự quản lý nghiêm ngặt từ khâu lưu trữ, vận chuyển đến xử lý sự cố. Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan, từ đó chủ động xây dựng phương án quản lý phù hợp, góp phần vận hành sản xuất – kinh doanh bền vững và an toàn.
