Ủ phân bón là quá trình biến nguyên liệu hữu cơ như phân chuồng, rơm rạ thành phân hoai mục giàu dinh dưỡng. Kỹ thuật ủ đúng cách giúp khử mầm bệnh, giảm mùi hôi và cải thiện chất lượng đất. Đây là phương pháp quen thuộc, dễ thực hiện, phù hợp cho cả sản xuất nông nghiệp và làm vườn tại nhà.
Ủ phân bón là gì?
Ủ phân bón là quá trình phân hủy các nguyên liệu hữu cơ như phân chuồng, rác thực vật, vỏ trấu… nhờ hoạt động của vi sinh vật có lợi, nhằm tạo ra phân hữu cơ hoai mục – giàu dinh dưỡng và an toàn cho cây. Việc ủ giúp khử mầm bệnh, giảm mùi hôi, ổn định dinh dưỡng và cải tạo đất hiệu quả hơn so với phân tươi.
Ủ phân bón là quá trình phân hủy các nguyên liệu
Tùy điều kiện mà nông dân có thể chọn ủ nóng, ủ nguội hoặc dùng chế phẩm sinh học như Trichoderma để rút ngắn thời gian. Phân ủ đạt chuẩn thường có màu nâu sẫm, mùi thơm đất và kết cấu tơi vụn.
Các bước ủ phân bón chuẩn kỹ thuật nông nghiệp
Tuân thủ đúng cách ủ phân bón hữu cơ là bước quan trọng giúp tạo ra nguồn phân hoai mục giàu dưỡng chất, an toàn cho cây trồng. Quy trình ủ đúng kỹ thuật không chỉ nâng cao hiệu quả canh tác mà còn cải thiện chất lượng đất.
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu và khu ủ. Nguyên liệu ủ phân bón gồm phân chuồng, rơm rạ, lá cây,… được chia thành hai nhóm là nhóm tươi, ẩm, giàu đạm và nhóm khô, giàu carbon. Nơi ủ nên thoáng, có mái che và tránh đọng nước.
Bước 2: Trộn khoảng 3 phần nguyên liệu khô với 1 phần nguyên liệu ướt, rồi điều chỉnh cho hỗn hợp có độ ẩm vừa phải – nắm thấy ẩm tay nhưng không nhỏ nước là đạt. Có thể thêm men vi sinh như Trichoderma, EM để tăng tốc phân hủy.
Bước 3: Xếp các nguyên liệu thành từng lớp đan xen, sau đó phủ bạt để giữ ấm và tránh nước mưa. Đảo sau 5 – 7 ngày để toàn bộ nguyên liệu phân hủy đồng đều và giúp thoát khí độc
Bước 4: Sau 30 – 45 ngày, phân đạt chuẩn khi có màu nâu sẫm, tơi xốp, thơm mùi đất là đã có thể sử dụng. Ủ đúng kỹ thuật giúp phân hoai nhanh, sạch mầm bệnh, nâng cao hiệu quả sử dụng cho cây trồng.
Chuẩn bị nguyên liệu như phân chuồng
So sánh các phương pháp ủ phân bón phổ biến
Hiện nay, nông dân có thể áp dụng nhiều quy trình ủ phân khác nhau tùy theo điều kiện, và mục tiêu sử dụng. Sau đây là bảng so sánh một số phương pháp ủ phân bón phổ biến:
| Phương pháp ủ | Ưu điểm | Hạn chế | Thời gian phân hủy hoàn toàn |
| Ủ nóng (hiếu khí) | – Phân hủy nhanh – Tiêu diệt mầm bệnh, hạt cỏ dại- Phân tơi xốp, ít mùi hôi | – Cần đảo trộn định kỳ- Mất đạm nếu không kiểm soát nhiệt độ | 30 – 45 ngày |
| Ủ nguội (yếm khí) | Ít tốn công đảo- Giữ được nhiều đạm hơn ủ nóng- Phù hợp hộ gia đình, quy mô nhỏ | – Thời gian phân hủy lâu- Dễ sinh mùi hôi nếu không kiểm soát tốt | 3 – 6 tháng |
| Ủ sinh học (men vi sinh) | – Cách ủ phân vi sinh làm phân hủy nhanh – Ít mùi hôi- Hiệu quả cao, an toàn cho cây | – Chi phí cao hơn- Cần làm đúng kỹ thuật | 25 – 30 ngày |
| Ủ kết hợp (nóng và nguội) | – Kết hợp ưu điểm của cả ủ nóng và nguội- Phân chất lượng ổn định | – Yêu cầu theo dõi kỹ- Thời gian dài hơn ủ nóng | 45 – 60 ngày |
Phương pháp ủ nguội ít tốn công hơn
Hướng dẫn ủ phân hữu cơ cho vườn rau sạch tại nhà
Ủ phân hữu cơ đúng cách không chỉ giúp tiết kiệm chi phí phân bón mà còn đảm bảo rau sạch, an toàn cho sức khỏe. Cùng theo dõi quy trình ủ phân hữu cơ chi tiết và phù hợp cho quy mô hộ gia đình hoặc làm vườn tại nhà như sau:
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu, có thể tận dụng phân chuồng và rơm rạ, lá cây khô, vỏ rau củ,… để ủ phân bón tại nhà. Cần chia nguyên liệu thành hai nhóm là nhóm khô giúp tơi xốp; nhóm ẩm chứa nhiều đạm.
Bước 2: Tạo thùng hoặc hố ủ. Nên sử dụng thùng xốp, thùng nhựa có nắp hoặc hố nhỏ được lót bạt để giữ vệ sinh. Đặt nơi thoáng khí, cao ráo, có mái che tránh nước mưa và ánh nắng trực tiếp.
Bước 3: Trộn theo tỷ lệ 3 phần nguyên liệu khô với 1 phần nguyên liệu ướt. Tưới nước sao cho độ ẩm vừa phải, nắm thấy ẩm tay là đạt. Sau đó, bổ sung men vi sinh để kích thích quá trình phân hủy, khử mùi và tiêu diệt mầm bệnh có hại.
Bước 4: Sau khoảng 5 – 7 ngày, cần đảo đều đống ủ để giúp vi sinh vật tiếp xúc oxy, phân hủy đều và tránh sinh mùi hôi. Nên đảo mỗi tuần 1 lần. Nếu thấy đống ủ quá khô, có thể bổ sung thêm nước; nếu quá ướt, thêm rơm khô hoặc trấu.
Bước 5: Khoảng 30 – 45 ngày sau khi ủ (nếu dùng men sinh học), phân sẽ hoai mục hoàn toàn. Dấu hiệu nhận biết là phân có màu nâu sẫm, tơi xốp, mùi thơm như đất. Lúc này, có thể dùng để bón lót cho rau hoặc trộn với đất trồng.
Vì sao nên ủ phân bón thay vì dùng phân tươi?
Việc sử dụng phân tươi chưa qua xử lý trong canh tác tuy tiết kiệm chi phí nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cây trồng, đất và sức khỏe con người. Chính vì vậy, ủ phân bón hữu cơ trước khi sử dụng là bước không thể bỏ qua trong nông nghiệp bền vững.
Ủ phân giúp phân tơi xốp, cây dễ hấp thu
Trước hết, quá trình ủ giúp khử mầm bệnh và ký sinh trùng – những tác nhân thường tồn tại trong phân tươi như vi khuẩn, nấm và trứng giun. Nếu bón trực tiếp, các mầm bệnh này có thể lây sang cây trồng, gây ngộ độc thực phẩm hoặc ảnh hưởng sức khỏe người dùng. Ủ đúng cách sẽ tiêu diệt phần lớn tác nhân gây hại, tạo nguồn phân an toàn hơn.
Bên cạnh đó, ủ phân còn giúp giảm thiểu hiện tượng cháy rễ do nhiệt và khí độc sinh ra từ phân tươi. Phân sau ủ có cấu trúc tơi xốp, mịn, giàu dưỡng chất và dễ hấp thu, tạo điều kiện cho cây phát triển ổn định. Đây là giải pháp đơn giản nhưng mang lại hiệu quả dài lâu cho đất và cây trồng.
Các lưu ý khi ủ phân bón để tránh lây bệnh cho cây trồng
Ủ phân bón đúng kỹ thuật không chỉ giúp nguyên liệu hữu cơ phân hủy hoàn toàn mà còn hạn chế lây lan mầm bệnh và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Để đạt hiệu quả cao, người làm nông cần chú ý một số nguyên tắc quan trọng trong quá trình ủ.
Trước hết, cần duy trì nhiệt độ đống ủ ở mức 55 – 70°C trong 7 – 10 ngày đầu. Đây là giai đoạn quyết định giúp tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, nấm hại và hạt cỏ dại. Nếu nhiệt độ không đủ cao, phân khó hoai mục hoàn toàn và tiềm ẩn rủi ro cho cây trồng. Nên phủ bạt giữ nhiệt, tạo lớp xen kẽ giữa phân và chất độn, đồng thời đảo trộn định kỳ để đảm bảo nhiệt độ đồng đều.
Tiếp theo, việc sử dụng chế phẩm sinh học như Trichoderma, EM hay nấm đối kháng sẽ hỗ trợ phân hủy nhanh hơn và khử mùi hiệu quả. Tuy nhiên, cần pha đúng liều lượng và theo hướng dẫn cụ thể để tránh lãng phí hoặc phản tác dụng. Cuối cùng, phân đã ủ xong cần được bảo quản kỹ lưỡng, đặt nơi thoáng mát, có mái che, tránh ẩm ướt và cách ly với phân tươi để duy trì chất lượng và hạn chế tái nhiễm mầm bệnh.
Ủ phân bón đúng cách giúp tận dụng nguồn hữu cơ sẵn có, cải tạo đất và bảo vệ môi trường. Dù trồng rau tại nhà hay canh tác quy mô lớn, việc ủ phân hiệu quả sẽ nâng cao chất lượng cây và tiết kiệm chi phí. Hãy áp dụng quy trình chuẩn và lựa chọn men vi sinh phù hợp để tạo ra phân hữu cơ sạch, giàu dinh dưỡng cho vườn tươi tốt quanh năm.
