Phân vi lượng là thành phần thiết yếu nhưng thường bị bỏ quên trong quá trình canh tác. Tuy chỉ chiếm hàm lượng rất nhỏ, các nguyên tố vi lượng lại đóng vai trò cốt lõi trong hoạt động sinh lý và phát triển toàn diện của cây trồng. Bổ sung vi lượng một cách khoa học và đúng thời điểm là chìa khóa giúp cây trồng phát triển tối ưu và cho sản lượng cao.
Phân vi lượng là gì?
Phân bón vi lượng là hỗn hợp các nguyên tố khoáng mà cây trồng cần với hàm lượng rất nhỏ (0,001 – 0,1 % trọng lượng khô), bao gồm sắt (Fe), kẽm (Zn), đồng (Cu), mangan (Mn), bo (B), molypden (Mo), clo (Cl)… Tuy chỉ chiếm tỷ lệ rất thấp, nhưng đây là những thành phần không thể thiếu trong quá trình phát triển của cây.
Khám phá định nghĩa của phân bón vi lượng
Các nguyên tố vi lượng tham gia thúc đẩy quá trình quang hợp, hỗ trợ cây ra hoa, đậu quả. Thiếu hoặc thừa vi lượng đều gây ra hậu quả nghiêm trọng như vàng lá, chậm phát triển, giảm năng suất và chất lượng nông sản. Nếu bón sai cách còn có thể tồn dư kim loại nặng, ảnh hưởng sức khỏe. Đó cũng là lý do vì sao cần hiểu rõ phân vi lượng là phân gì và ứng dụng hợp lý.
Phân loại các loại phân vi lượng phổ biến hiện nay
Phân vi lượng được phân thành bốn nhóm phổ biến, tùy theo thành phần và cách sử dụng của chúng. Trước hết, phân đơn vi lượng là loại chỉ chứa một nguyên tố như sắt (Fe), kẽm (Zn) hoặc mangan (Mn). Loại phân này thường được sử dụng khi cây có biểu hiện thiếu hụt rõ ràng, ví dụ như thiếu sắt gây vàng lá non, thiếu Bo khiến trái non dễ rụng.
Tiếp theo, phân đa vi lượng là dạng kết hợp nhiều nguyên tố với tỷ lệ cân đối, giúp cây phát triển đồng đều, tăng sức đề kháng và cải thiện năng suất. Ngoài ra, còn có phân trung vi lượng, bổ sung thêm các chất trung lượng như canxi (Ca), magie (Mg), phù hợp với điều kiện đất nghèo hữu cơ, thường được ứng dụng trong mô hình canh tác bền vững.
Đặc biệt là phân bón lá vi lượng ở dạng dung dịch phun trực tiếp lên lá giúp cây hấp thu nhanh, phát huy tác dụng trong thời gian ngắn. Đây là lựa chọn hiệu quả khi cây cần phục hồi sau sốc, bệnh hoặc trong các giai đoạn sinh trưởng quan trọng.
Khi nào cây trồng cần bổ sung phân vi lượng?
Việc bổ sung vi lượng cho cây trồng không thể tùy tiện mà cần căn cứ vào tình trạng thực tế và đặc điểm đất canh tác. Có ba trường hợp phổ biến mà người trồng cần đặc biệt lưu ý. Thứ nhất là khi cây xuất hiện dấu hiệu thiếu vi lượng như lá non ngả vàng, khô đầu lá, cây chậm lớn hoặc dễ nhiễm bệnh. Nếu không can thiệp kịp thời, cây có thể giảm năng suất nghiêm trọng.
Bổ sung phân bón vi lượng cho cây ở giai đoạn ra hoa, kết trái
Thứ hai là đất canh tác lâu năm hoặc có pH bất thường dễ gây mất cân bằng dinh dưỡng. Lúc này, dù đất vẫn có vi lượng nhưng cây không hấp thụ được do hiện tượng khóa dinh dưỡng. Giải pháp phù hợp nhất là phân tích đất, điều chỉnh pH và bổ sung phân bón vi lượng để phục hồi cân bằng.
Cuối cùng là vào các giai đoạn sinh trưởng quan trọng như ra hoa, kết trái hay phát triển rễ, cây cần vi lượng cao hơn bình thường. Khi đó, nên kết hợp phân bón lá và phân vi lượng bón gốc để tăng sức đề kháng và nâng cao chất lượng nông sản.
Ứng dụng phân vi lượng cho cây rau màu, cây ăn trái, cây công nghiệp
Phân bón vi lượng là yếu tố không thể thiếu để cải thiện năng suất và chất lượng nông sản, đặc biệt khi áp dụng đúng cho từng nhóm cây trồng. Mỗi loại cây có nhu cầu vi lượng riêng, tùy theo đặc điểm sinh trưởng và chu kỳ phát triển.
Với cây rau màu, các loại rau ăn lá như cải, xà lách cần được bổ sung sắt, mangan và kẽm để lá xanh tốt, phát triển đều. Trong khi đó, rau ăn quả như cà chua, dưa leo lại đặc biệt cần Bo và kẽm để tăng khả năng đậu hoa, giúp trái lớn nhanh và ngọt. Người trồng nên tham khảo hình ảnh phân vi lượng trên bao bì để chọn đúng loại dành cho rau.
Bón phân cho cây cà phê sau khi thu hoạch
Ngoài ra, ở các loại cây ăn trái như xoài, cam hay vải cần nhiều Bo và kẽm trong giai đoạn ra hoa và nuôi trái. Thiếu vi lượng dễ khiến cây bị rụng hoa, nứt trái hoặc dị dạng. Còn đối với cây công nghiệp dài ngày như cà phê, hồ tiêu, việc sử dụng phân bón đúng lúc – đặc biệt là sau khi thu hoạch sẽ giúp cây phục hồi nhanh, tăng khả năng đậu quả.
Hướng dẫn sử dụng phân bón vi lượng đúng cách
Để tăng hiệu quả sử dụng và đảm bảo an toàn cho cây trồng lẫn môi trường đất, người làm nông cần nắm rõ cách sử dụng phân vi lượng sao cho đúng kỹ thuật và phù hợp từng loại cây. Việc này không chỉ giúp cây phát triển khỏe mạnh mà còn hạn chế tình trạng tồn dư kim loại nặng trong đất và nông sản.
Trước hết, cần chọn đúng loại phân. Với biểu hiện thiếu hụt vi lượng nhẹ, có thể dùng phân đơn lượng như kẽm hoặc Bo. Nếu cây thiếu hụt đa yếu tố nên dùng phân trung vi lượng tổng hợp hoặc phân bón lá để tăng tốc độ hấp thụ.
Cây bị vàng lá có thể là dấu hiệu thiếu vi lượng
Tiếp theo, tuyệt đối không bón quá liều. Phân vi lượng chỉ cần sử dụng với lượng rất nhỏ; bón sai nồng độ dễ gây ngộ độc, làm hỏng rễ hoặc gây ô nhiễm đất. Hãy pha đúng tỷ lệ và tuân theo khuyến cáo từ nhà sản xuất. Cuối cùng, thời điểm bón nên vào sáng sớm hoặc chiều mát. Rau màu nên bón định kỳ 7 – 10 ngày/ lần, còn cây ăn trái cần bón trước và sau giai đoạn ra hoa, nuôi quả.
Phân vi lượng có gây tồn dư không? Lưu ý an toàn khi sử dụng
Dù chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ, tác hại của phân vi lượng vẫn có thể xảy ra nếu sử dụng sai cách, gây tồn dư kim loại nặng trong đất và nông sản. Các nguyên tố như Cu, Zn, Fe, B dễ tích tụ khi bón quá liều, làm suy giảm độ mùn, mất cân bằng vi sinh và ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng – nhất là với rau ăn lá và cây ngắn ngày nếu không đảm bảo thời gian cách ly.
Để sử dụng phân bón vi lượng an toàn và hiệu quả, người trồng cần tuân thủ liều lượng theo khuyến cáo, bởi loại phân này chỉ cần một lượng rất nhỏ để phát huy tác dụng. Việc bón quá nhiều không những không hiệu quả mà còn làm tăng nguy cơ ngộ độc cho cây.
Đồng thời, không nên bón liên tục hoặc phun chồng nhiều lần trong thời gian ngắn. Mỗi lần sử dụng nên cách nhau từ 7 – 10 ngày để cây kịp hấp thụ. Nên tập trung bón vào các thời điểm quan trọng như ra hoa, nuôi trái hoặc sau thu hoạch.
Ngoài ra, để hạn chế rủi ro tồn dư trong nông sản, cần đảm bảo thời gian cách ly trước thu hoạch từ 5 – 7 ngày, đặc biệt với rau màu. Cuối cùng, cách bảo quản phân vi lượng đúng cách cũng góp phần giữ ổn định chất lượng phân, tránh biến đổi thành phần gây ảnh hưởng đến cây trồng.
Việc sử dụng phân bón đúng cách thể hiện rõ tác dụng của phân vi lượng trong việc giúp cây khỏe mạnh, tăng năng suất và bảo vệ môi trường. Canh tác hiệu quả không nằm ở việc bón nhiều, mà là bón đúng loại, đúng thời điểm, đúng nhu cầu. Đầu tư hiểu biết về phân là nền tảng để người làm nông hiện đại hướng tới sản xuất an toàn và bền vững.
